زنبورداري ارگانيك ؛ عسل ارگانيك

اگرچه به نظر ميرسد هيچ چيز طبيعيتر، خالصتر، سالم تر و پاك تر و شيرين تر از عسل وجود ندارد. ولي با اين وجود از قـديم الايـام تـاكنون از چهار ويژگي طبيعي بودن، خالص بودن، پاك و سالم بودن و شيرين بـودن به عنوان معيارهاي سنجش كيفيت عسل بهره گرفته شده است.امروزه هم توليدكنندگان، هم بازار و هم مصرف كنندگان بترتيـب بـه دنبـال توليـد و مصرف عسل ارگانيك هستند.
در صنعت زنبورداري نيـز نظيـر آنچـه در 50 سـال گذشـته در بخـش كشاورزي اتفاق افتاده، براي حل مشكلات مربوط به آفات و بيمـاريهـاي زنبورها و همچنين براي پاسخگويي به نياز روزافـزون مـصرف كننـدگان، گرايش فزاينده اي به مصرف مواد شيميايي ايجاد شده است.
اين رهيافـت،به همراه پديده جهاني شدن تجارت، موجبـات گـسترش برخـي آفـات و بيماريهاي زنبور عسل نظير "كنه واروا" را فراهم ساخته انـد؛ در نتيجـه، زنبورداران مجبورند بـراي كنتـرل آفـات و بيمـاريهـا، مقـداري از مـواد شيميايي را در درون كندوها بكار گيرند كه بخشي از ايـن مـواد بـه عـسل توليدي راه خواهد يافت.
زنبورداري ارگانيك، پديده بـه ظـاهر جديـدي بـه منظـور مواجهـه بـا تغييرات جهاني مديريت زنبورداري و بويژه گسترش آفات و بيماريهـا و كنترل آن هـا مـيباشـد. امـروزه، گـرايش بـه سـمت روش هـاي ارگانيـك زنبورداري در كشورهاي مختلف (البته همراه با عيب و نقص) آغـاز شـده است.
بر اساس آمار فائو فقط 6 درصد از زنبورداري هاي كشور هاي اروپـايي از نوع زنبورداري ارگانيك گواهينامه دار ميباشند و در كشورهاي در حـال توسعه تقريباٌ هيچ زنبـورداري ارگانيـك گواهينامـه داري وجـود نـدارد. بـا وجود اين، بيشتر عسل هاي صادر شده از كشورهاي در حال توسعه، حتـي آنهايي كه فاقد گواهي هستند.از نظر كيفيت دسـت كمـي از عـسل هـاي ارگانيك كشورهاي اروپايي ندارند .
زنبورداري ارگانيك براي توليد محصولات مختلف خود شـامل عـسل، موم، گرده، برهموم و ژله رويال ميبايست از اصول و معيارهاي مشابهي كه براي توليد محصولات دامي ارگانيك تعيـين شـده و نيـز از قـوانين توليـد غذاهاي ارگانيك، تبعيت نمايد. لذا روش هاي مديريتي، منابع غذايي، مـواد  مصرفي، روش هاي پيشگيري و درمان بيماريها بايد با دقت كامل انتخاب و بكار گرفته شوند.
يكي از اهداف اصلي زنبورداري ارگانيك، توليد عسل ارگانيـك اسـت. منظــور از عــسل ارگانيــك، عــسلي اســت كــه بــا توجــه بــه قــوانين و دستورالعمل ها و استانداردهاي موجـود توليـد، عمـل آوري، بـسته بنـدي و عرضه گرديده است.
توليد كنندگان، كارخانه داران و عمل آورندگان عـسل ارگانيك موظفند كه خود را بـه ثبـت برسـانند و كليـه اسـناد و مـدارك مربوط به توليد عسل ارگانيك خود را جهـت پيگيـري هـا و بررسـي هـاي بعدي در نزد خود محفوظ نگه دارند. هر نوع تخلف و سرپيچي از قـوانين و مقررات و استانداردهاي تعيين شده به ابطال پروانه كسب و جمـع آوري توليد از سطح بازار منجر خواهد شد.
تمـام كـشاورزان و زنبـورداراني كـه مجوز توليد عسل ارگانيك دارند و كارخانجات و عمـل آورنـدگان عـسل ارگانيك به صورت ساليانه مورد بازديد و بررسي قرار ميگيرند.
گاهي نيـز اين بازديدها و بررسي ها به صورت تصادفي و بر اساس نمونه گيري انجـام ميشود. در بازديدها و بررسي هايي كه از اين محل ها انجام مي شود ميـزان رعايت و يا تخلف و سرپيچي از استانداردها، وضعيت عناصر مجاز و غير مجاز مصرفي، محيط كار و توليد، وضعيت نگهداري، نحـوه عمـل آوري و بسته بندي و توزيع نيز مد نظر قرار ميگيرنـد.
اسـتانداردها مرتبـاٌ بـه روز مـيشـوند و توسـط متوليـان آن بـه اجـرا درمـيآيـد. نوشـتن واژه هـا و عبارتهاي عام پسندانه اي نظيـر عـسل طبيعـي، خـالص، ارگانيـك، بـدون دخالت ماشين، و يا با نوشتن آدرس توليد كننده، تلفن توليد كننـده نظـاير آن در جلب مشتريان مؤثر است ولي توليدكنندگان و عمل آورندگان عـسل حق ندارند از اين واژه ها و عبارتها سوء استفاده نمايند.
اگرچه تعداد محدودي از زنبورداران جهـان از اصـول و قـوانين توليـد عسل ارگانيك تبعيت ميكنند ولي بدون شك، بازار مصرف عسل ارگانيك روز به روز داغتر ميشود و شمار مصرف كنندگان عسل ارگانيك افـزايش خواهد يافت. به تبعيت از اين موضوع، در سالهاي اخير شـمار مؤسـسات، سازمان ها و يا نهادهاي قانون گذار، تعيين استاندارد و صدور مجـوز توليـد عمل آوري عسل ارگانيك افزايش يافته است. تـشكل هـاي فـوق الـذكر درسطوح مختلف بين المللي، منطقه اي، ملي و محلي فعاليت دارند.
غذاهايي كه از خارج از اروپا به اتحاديه وارد ميگردد بر اساس قوانين و استانداردهاي موجود آن اتحاديه، مورد بازبيني قرار ميگيرد. بـراي ايـن كه محصولات غيـر ارگانيـك بـه اشـتباه بـه جـاي محـصولات ارگانيـك خريداري نگردد، معمولاٌ محصولات به صورت بسته بندي شده خريـداري ميگردند و در روي بسته ها بايد اعداد و نشانه هاي محصول بويژه مرجعي كه آن را تأييد كرده، مـشخص باشـد.
در فروشـگاه هايي كـه محـصول بـه صورت فلّه اي عرضه و بفروش ميرسد، فروشـندگان موظـفنـد مـدارك مربوط به صدور گواهي را به مشتريان ارائه نمايند. در مواقعي كه اطلاعات ارائه شده توسط فروشنده نتواند مشتري را متقاعد كند، فروشـنده موظـف است كه اطلاعات دقيقي از محل تأمين محصول را در اختيار مشتري قـرار دهد تا مشتري شخصاٌ از ارگانيك بودن محصول اطمينان حاصـل كنـد.
از نظر اتحاديه اروپا، تمام توليد كنندگان محصولات ارگانيـك و كـساني كـه اين گونه محصولات را عمـل آوري، بـسته بنـدي، بازاريـابي و بازار رسـاني مي كنند و به فروش ميرسـانند و حتـي كـساني كـه احيانـاٌ آنهـا را پخـت ميكنند بايد مجوز لازم را از مراجع قانوني مربوطه، دريافت كرده باشند.
استانداردهاي زنبورداري و عسل ارگانيك در زير مجموعه اي از توصيه ها و استانداردها كه توليد كنندگان و عمـل آورندگان عسل بايد مد نظر داشته باشند ذكر گرديده است اين توصيه ها و استانداردها از منابع و مراجع و نيز از استانداردهاي مورد نظر تـشكل هـاي مختلف كه مسئوليت تعيين قوانين و اسـتانداردهاي عـسل ارگانيـك را بـه عهده دارند استخراج گرديده است.  
اميد است كه در كـشور ايـران نيـز بـر اساس قوانين جهاني و متناسـب بـا شـرايط اقتـصادي ، اجتمـاعي كـشور، قوانين، آئين نامه ها و استانداردهاي عسل ارگانيـك، تعيـين و بكـار گرفتـه شوند.

تأمين زنبورها و ملكه
1 - آميخته گيري و بهگزينی كلني هاي زنبور، كه منجر بـه افـزايش مقاومـت آنها گردد بلامانع است.
2 - زنبورداران بايد براي پيشگيري از انتشار بيماريهـا، بـا در نظـر گـرفتن تنوع ژنتيكي، سعي كنند از ملكه هاي توليدي خودشان استفاده نمايند.
3 -  تأمين زنبور از كندوهاي ارگانيك و از شان هاي تخم كندوهاي معمـولي غير آلوده، بلامانع است.
4 - تأمين زنبور از بچه زنبورهاي وحـشي يـا مهـاجر دسـتگير شـده اي كـه صرفاٌ از شان هاي تخم بيرون زده باشند، بلامانع است.
5 - زنبورها و ملكه مورد استفاده بايد منشاء ارگانيك داشته باشند. چنانچـه دسترسي به كلني هاي ارگانيك امكانپذير نباشد بناچار بايـد از كلنـي هـاي غير ارگانيك استفاده كرد منتها طي چنـد مرحلـه بايـد سـعي كـرد آنهـا را اصلاح نمود.

ساخت و مديريت كندوها
1 - كندوها اصولاٌ بايد با استفاده از مواد طبيعـي سـاخته شـوند. اسـتفاده ازچوب و يا تخته هايي كه با مواد مصنوعي شـيميايي عمـل آوري شـده انـد، ممنوع است.
از الوارها يـا تختـه هـايي كـه بـا اسـتفاده از خـرده چوبهـاي مصنوعي پرس شده ساخته شده اند نبايد به منظور سـاخت كنـدو اسـتفاده كرد.
از چوب هايي كه براي افزايش مقاومت آنها، از مواد شيميايي و سمي استفاده شده نيز نبايد براي ساخت كندوها بهره گرفت.
2 - استفاده از تركيبات سمي بادوام در ساخت و شستـشوي كنـدو، ممنـوع است.
3 - رنگ كردن صحيح كندوها عمر آنها را افزايش ميدهد. اختلاف رنـگ كندوها نيز به جهت يابي راحت تر زنبورها كمك ميكند و از جمع شـدن و
4 - زنبورداران ورقه هاي مورد نياز در ساخت شانهـا را بايـد از كنـدوهاي خودشان تهيه كننـد و يـا اينكـه آنهـا را از منـابع و مراكـز مجـاز فـروش، خريداري كنند.
5 -  ورقه هاي شان بايد با استفاده از موم خالص زنبورها، و قاب ها نيز بايـد با استفاده از چوب نو و سالم ساخته شوند. استفاده از شان ها و قـاب هـاي پلاستيكي و يا شان ها و قابهـايي كـه از منـشاء آنهـا اطلاعـي در دسـت نيست، ممنوع است.
6 -   چنانچه قرار است از پنتاكلروفنل و يا مواد مشابه ديگر به عنوان محافظ چوب كندوها استفاده شود حتماٌ بايد با كارشناسان يا مراجع ذيصلاح توليدات ارگانيك مشورت بعمل آيد .
بايد مطمئن شد كه مواد محافظ چوب حاوي حشره كش نباشند و يا براي زنبورها مضر نيستند زيرا بعضي از محافظ هاي چوب ، حاوي تركيبات كشنده و يا مضر براي حشرات هستند.
7 - دربرخی زنبورستان ها، براي حفاظت كف كندوها، آن ها را در پارافين مي جوشانند. اگر چه پارافين محافظ خوبي براي چوب است ولي حتماٌ بايد با اجازه كارشناسان و مشاورين توليد ارگانيك مصرف شود . درمواقعي كه زنبوردار با مشورت كارشناسان ناگزير به استفاده از پارافين مي باشد، بايد به ياد داشته باشد كه نقطه جوش پارافين، پايين است لذا استفاده از آن مستلزم رعايت جوانب احتياط در مقابل خطر شعله ور شدن آن است.
8 - استفاده مجدد از شان هاي ترد و مرطوب كندوهاي معمولي كه عسل آن استحصال گرديده، ممنوع است.
9 - هريـك از كنـدوها بايـد داراي يـك كـد شناسـايي عـددي باشـند كـه ويژگي هاي كندو و كلني در آن لحاظ گردد.

محل استقرار كندوها و زنبورستان
1 - حتي الامكان محل زنبورستان ها را در مناطقي انتخاب كنيد كه نظـام هـاي كشت مخلوط گياهان رواج دارند؛ زيرا نظام هاي تك كشتي باعـث كـاهش منـابع شـهد مـيگردنـد. عـلاوه بـر ايـن، نظـام تـك كـشتي بـه كودهـا و آفت كشهاي شيميايي نياز بيشتري دارند كه زنبورهـاي عـسل و توليـدات آنها را تهديد ميكنند.
2 - محل استقرار كندوها بايد در مناطقي انتخاب شود كه فعاليت آفات نظير موريانه ها كم است.
3 - زنبورستان انتخابي بايد در تمام طول فصل به آب پـاك و علوفـه سـالم دسترسي كامل داشته باشد. زنبورها بويژه در تابستان به مقـدار زيـادي آب نياز دارند لذا براي بدست آوردن آب ممكـن اسـت بـه اسـتخرهاي شـنا، استخرهاي پرورش ماهي و يا حتي كانالها و حوضچه هـاي فاضـلاب رو آورند. اين آبها بدليل حجم زيـاد و يـا آلـوده بـودن، ممكـن اسـت بـراي زنبورها مسئله ساز شوند لذا پيش بيني مكـان مناسـب بـراي سـيراب شـدن زنبورها ضرورت دارد.
4 - كندوها بايد در مناطقي مستقر گردند كه مـورد تأييـد مراجـع ذيصلاح است. زنبورستان ها بايـد بـيش از دو كيلـومتر بـه محـلهـاي دفـن زبالـه،فاضلاب ها، ميدانهاي مسابقات چوگان و گلف، مراكـز ممنوعـه نظـامي و ميادين تير، محل هاي شلوغ، محدوده هاي ترافيك و صنايع و كارخانجات آلاينده و بودار مثل كارخانجات دباغي، كوره هـاي آجرپـزي و سـفالگري،دامداري ها و مرغداري ها، و گياهان گلداري كـه بوسـيله سـموم سمپاشي شده اند فاصله داشته باشند.
زنبورستان ها بايد بـه جـاده دسترسـي داشته باشند ولي بهتر است با بزرگراه هاي پر تردد فاصله داشته باشـند . دربرخي از كشورها وزارت كشاورزي در سايتهاي اينترنتـي نقـشه اراضـي ارگانيك و ممنوعه را در معرض ديد علاقمندان قرار ميدهند.
5 - چنانچه متوجه شديد كه قرار است مزارع و يا باغات منطقه را سمپاشي كنند و يا آنكه آب هاي جاري منطقه به سموم آلوده شده اند، بايد كندوها را در زمان مناسب كوچ دهيـد و بـه نقطـه مناسـب ديگـري ببريـد.
چنانچـه كندوها را 2 تا 3 كيلـومتر جابجـا كنيـد، زنبورهـا در بازگـشت سـرگردان ميمانند و نمي دانند چه بكنند. توصيه شده است كه به عنوان يـك قاعـده، كندوها را به اندازه كمتر از 90 سانتي متر يا بيشتر از 5 كيلومتر جابجا كنيد.
چنانچه كندوها را به اندازه كمتر از 90 سانتيمتر تغيير دهيد، دريچه پـرواز را بايد در محل جديد به اندازه دريچه پرواز قبلي تنظيم كنيـد تـا زنبورهـا راه خود را گم نكنند. اما اگر محل زنبورها را به اندازه بيشتر از 5 كيلـومتر جابجا كنيد، زنبورها الگوي پرواز قبلي را فراموش ميكننـد و بـراي محـل جديد الگوي جديد طراحي خواهند كرد.
6 - بواسطه مسافت طولاني كه ممكـن اسـت زنبورهـاي در حـال چـرا درجهت هاي مختلف پرواز كنند، نميتوان دامنه چراي آنها را صرفاٌ به مناطق گواهي شده، محدود كرد. لذا مناطق استقرار كندوها بايد به نحوي انتخاب شوند كه امكان دستيابي زنبورها به مواد غير مجاز به حداقل برسد.
7 - بيشتر مردم از زنبور و نيش آن ميترسـند لـذا ممكـن اسـت قـرار دادن زنبورستان در جوار محل كار و يا اسكان آنها، احساسات و واكـنش منفـي آنها را برانگيزد و آنها اقدامات نامعقولي را براي از بين بردن زنبورها و يـا آلوده ساختن كندو و يا عسل توليدي انجام دهند.
كاشتن گياهان حاشي هاي نظير تمشك، شمشاد و نظـاير آن در اطـراف زنبورسـتان هـا و يـا اسـتقرار زنبورستانها در فضاهاي محصور بين درختان يا گياهان ارگانيك ، ميتواند زنبورها را از ديد افراد مخفي نگهداشته و در كاهش احساسات منفي آنهـا مؤثر باشد.
8 - اگر احتمال ميدهيد كه اشخاص متفرقه و يا حيوانات اهلي يـا وحـشي آلاينده به محوطه استقرار كنـدوها وارد گردنـد، اطـراف زنبورسـتان را بـا كوبيدن پايه هاي چوبي و چند رديف سيم خاردار محصور كنيد.
9 - زنبورداران متقاضي توليد عسل ارگانيك، بايد نقشه كاملي از مناطقه كـه قرار است كندوهاشان را مستقر كنند و همچنـين منـاطقي كـه قـرار اسـت زنبورهايشان در آن چرا كنند را تهيه نموده و در دسترس داشته باشـند.
در اين نقشه بايد حتي الامكان محل هاي استقرار بعدي زنبورسـتان نيـز نـشان داده شده باشد. در نقشه زنبورستان بايد حتي الامكان تعداد و ميزان گياهان كوهي و ارگانيك كه به ازاء هر كلني وجود دارند شامل نوع و گونه، زمـان تقريبي گلدهي، تراكم گونه، تراكم گونه هاي رقيب، تراكم كلنـي زنبورهـا، وضعيت جاده ها و راهها، منابع آب، كوههـا و دره هـا و ... مـشخص شـده باشند.
10 - زنبورستانها بايد داراي تقويم فعاليتها باشند. در ايـن تقـويم بايـد فصل يا زمان گلدهي گياهان منطقه مشخص شده باشد. همچنين سازمان ها و نهادهـايي كـه از زنبورسـتان سركـشي خواهنـد كـرد و زمـان احتمـالي سركشي آنها، تعيـين شـده باشـد. بايـد معلـوم شـود كـه محـل اسـتقرار زنبورستان، به دولت و يا به اشخاص حقيقي تعلّق دارد.
11 - در زنبورستان ها بايد دفاتري نيز وجود داشته باشد كه كليه گزارشات و ركوردهاي زنبورداري در آن ثبت و ضبط شده باشند.

تغذيه زنبورها
1 -  از عسل ميتوان به عنوان منبع اصلي غـذاي زنبورهـا اسـتفاده كـرد. در مواقعي كه قرار است زنبورها بوسيله عسل تغذيه شوند، استفاده از عـسلي كه توسط يك مرجع ذيصلاح تاييد و گواهي شده، بلامانع است.
2 -  استفاده از گرده زنبور كه توسط يك مرجـع ذيـصلاح تاييـد و گـواهي شده، بلامانع است.
3 - در مواقعي كه گرسنگي زنبورها حتمي است زنبوردار بايد برنامه دقيقـي براي مصرف مكمل هاي غذايي تهيه كند. در اين برنامـه بايـد منـابع توليـد عسل شامل شكر، شربت شكر، كنسانتره ميوه و ساير منـابع غـذايي بـراي دوره هاي بدون گل، مشخص شده باشند.
4 - تغذيه دستي زنبورها فقط بعد از آخرين برداشت و در زمـاني كـه هـيچ منبع ديگري براي چراي آنها وجود ندارد، مجاز مـيباشـد. در طـول دوره توليد عسل، نبايد زنبورها را بوسيله شكر يا شربت شـكر و بـويژه بوسـيله مكمل هاي غذايي غيرمجاز تغذيه كرد.
5 - چنانچه قرار است كندوها به محلّي منتقل شوند كه ممكن است زنبورها از منابع غير مجاز گرده و شهد استفاده كنند، بايد قبل از انتقال كنـدوها بـه
6 - زنبوردار بايد مقداري عسل و گرده ارگانيك بمنظور استفاده زنبورها در دوره خواب، در كندو باقي بگذارد.

مديريت آفات و بيماريها
1 - بايد كلني ها را سالم و قوي نگهداشت و كلنيهاي ضعيف را يكي كرد و يا حذف نمود.
2 - بايد محل هاي سالم و مناسبي بـراي اسـتقرار زنبورسـتان و كنـدوها و انبار انتخاب گردند.
3 - مرتباٌ (هر 2-3 هفتـه يكبـار) بايـد كنـدوها چـك شـوند و كنـدوهاي مريض و يا آلوده به آفات را بايد به دام پزشك نشان داد .
4 - سعي كنيد كه كف كندوها با زمين فاصله داشته باشند چون در غيـر اين صورت، كف كندو خيس ميشود و با تابش خورشيد، گاز و بوي بـدي از آن متصاعد ميشود كه زنبورها را ناراحت ميكند و يـا فـراري مـيدهـد. علاوه بر اين، رطوبت كف كندو ممكن است به رشد قارچ ها و ساير عوامل بيماري زا كمك كند. رطوبت كف كندوها ممكن است سرما را نيز بـه درون كندو منتقل كند و موجب سرماخوردگي زنبورها در فصول سرد سال شـود.
از تراورسهاي راه آهن، سنگ، بلوك سيماني و غيره ميتوان به عنوان پايـه سكوي استقرار كندو استفاده كرد.
5 - زنبورداران بايد به نحوي كلنيهـا و كنـدوها را نگهـداري و مـديريت كنند كه مقاومت طبيعي آنها را در مقابل آفات و بيمـاريهـا افـزايش دهنـد.
زنبوردار بايد از چرخه زندگي و عادات زنبورها مطّلع بـوده و موجـودات و انگل هاي بيماريزا را بشناسد.
6 - بايد از اسناد و مدارك مربوط به توليد عسل ارگانيك محافظـت شـود زيرا در برخي موارد با استفاده از اين اسناد و مدارك مـيتـوان راهكارهـايي براي پيشگيري، و يا كنترل آفات و بيماريها اتخاذ نمود.
7 - بايد براي جلوگيري از تجمع و انباشت موم و ساير مواد زائد باقيمانده كه ميتوانند غذا و يا پناهگاه آفت "بيد موم" را تأمين كنند ، تخته هاي كـف كندو تراشيده شوند.
8 - نبايد از مواد شيميايي براي كنتـرل آفـات و بيمـاريهـا و بـراي ضـد عفوني نمودن كندوها استفاده كرد. براي اين منظور، استفاده از اسيد فوليك، اسيد لاكتيك، اسيد اگساليك، اسيد استيك، سـود سـوزآور، اسـيد فرميـك، گوگرد، باسليوس تورينجنس را با رعايت برخي نكات مجاز دانسته اند .
اسيدفوليك، اسيد لاكتيك و اسيد فرميك بايد پس از پايـان فـصل توليـد عـسل مصرف شوند و 30 روز قبل از آغاز دوره جديد ساخت عسل بايد مـصرف آنها را متوقف كرد. بايد قبل از مصرف اسيد فوليك، اسيد لاكتيك و اسـيد فرميك ضرورت استفاده از آن ها كاملاٌ محرز شده و مجوز قـانوني مـصرف آنها از مراجع ذيصلاح دريافـت شـده باشـد . در برخـي كـشورها از جملـه ايالات متحده، مراجع ذيصلاح مصرف اسيد فرميك را ممنوع كرده اند.
9 - استفاده از منتول، بمنظور كنترل "كنـه تراشـه اي" يـا "آكـاراپيس"بلامانع و مجاز تشخيص داده شده است.
10 - كلني هاي آلوده به بيماري لوك امريكايي . را از بين ببريد برخي منابع، استفاده زنبورداران از آنتي بيوتيك "اكسي تتراسيكلين" يا "تترامايسين" به منظور پيشگيري از گسترش بيماري لوك در كلنـي هـا را مجـاز دانـسته انـد.
استعمال آنتي بيوتيك را بايد صرفاٌ پس از اتمام دوره توليد عسل آغاز كرد و 30 روز قبل از آغاز دوره جديد توليد عسل ارگانيك، به آن خاتمه داد.
11 - استفاده از شربت شكر يا روغن حـاوي شـيريني ميـوه اي رنگدانـه دار،براي استعمال آنتي بيوتيك هايي كه براي كنترل بيماري لوك امريكـايي بكـار ميرود، ممنوع است.
12 - استفاده از آنتي بيوتيك در توليد عسل ممنوع ميباشد مگر زمـاني كـه سلامت كلني در معرض خطر باشد. در مواردي كـه خطـر كنـدو را تهديـد ميكند بايد بلافاصله كندو را جابجا كـرد و عـسلهـ اي توليـدي ايـن گونـه كندوها را نبايد جزو عسل ارگانيك گواهي شده، بحساب آورد.
13 -  استفاده از مواد متوقف كننده رشـد باكتري هـا و سـاير مـواد شـيميايي ممنوع است.
14 - استفاده از برخي مواد شيميايي نظيـر سـيانيد كلـسيم بـه عنـوان مـاده تدخيني (دودزا) و ضدعفوني كننده، ممنوع است.

برداشت و عمل آوري عسل
1 - توليدات مختلف يك زنبورداري كه تحت عنوان ارگانيـك، برداشـت، طبقه بندي و بفروش ميرسند بايد از كنـدوهايي بدسـت آمـده باشـند كـه حداقل يك مديريت ارگانيك مستمر 270 روزه بر آنها اعمال شـده باشـد.
بديهي است كه پيش از آغاز اين دوره 270 روزه، ابتدا بايد توليدات قبلـي كندو برداشت شده باشند و شان هايي كه با استفاده از مـوم ارگانيـك تهيـه شده اند نيز جايگزين شانهاي قبلي گردند.
2 - استفاده از دودي هاي مناسب، بادبزن، بروس، و يا تلمبه هاي بـاد بـراي دور كردن زنبورها بلامانع است.
3 -  گرماي دود توليدي نبايد بيش از 35 درجه سانتيگراد باشد و نبايد بـه مدت طولاني از آن استفاده كرد. استفاده از مواد دودزا كه منشأ غير طبيعـي و شيميايي دارند ممنوع است.
4 -  چنانچه قصد داريد در زمان برداشت و يا عمل آوري عسل از مواد دور كننده، به منظور دور كردن زنبورها استفاده نماييد سـعي كنيـد مـواد مـورد نظر از نوع طبيعي و مجاز بوده و مورد تأييد مراجع ذيـصلاح قـرار گرفتـه باشند.
به جـاي مـواد دور كننـده شـيميايي از مـواد دور كننـده طبيعـي و ارگانيك استفاده كنيد. براي مثال بجاي استفاده از مادة دود كننـدة انيدريـد بوتيريك، ميتوان از يك دوركننده كه منشاء گياهي دارد نظير روغن بـادام مصنوعي يا بنزآلدئيد، استفاده نمود. ماده اخير توسـط شـيريني پـزي هـا بـه عنوان مزه و چاشني كيك هاي بادامي بكار برده ميشود.
5 - رطوبت عسلي كه قرار است به عنوان ارگانيك به فـروش برسـد بايـدحداكثر 16/18 درصد باشد.
6 - استفاده از پرس سرد و سنگين براي استحـصال عـسل بلامـانع اسـت.استحصال عسل از سلول هاي مومي كـه بـا اسـتفاده از شـربت شـكر پديـد آمده اند، ممنوع است.
7 - هنگام استحصال و يا عمل آوري عسل به هيچ وجه نبايد براي كـاهش غلظت و چسبندگي عسل به آن آب اضافه كرد.
8 - بايد اجازه داد كه ناخالصي هـاي عـسل در اثـر نيـروي ثقـل تـه نـشين گردند؛ براي جدا كردن ناخالصي هـا و بلورهـاي تخـم از عـسل، نبايـد از توري هاي مشبك دانه ريز و يا ساير صافي ها ، استفاده شود
9 -  در زمان عمل آوري عسل، نبايد عسل را با حرارت بـيش از 35 درجـه سانتي گراد گرم كرد. عمل آوري عسل بوسيله گرمـا حتـي الامكـان بايـد در حداقل زمان انجام شود. عسل ارگانيك را نبايد با اسـتفاده از بخـاري هـاي نفتي يا هر نوع سيستم حرارتي ديگري كه دود كند، گرم و يـا عمـل آوري كرد.
10 - زنبورهايي كه در طول فرايند استحصال عسل جمع آوري مـيشـوند را بايد شستشو كرده و به حال خود واگذارده شوند و يا آنكه بايد آنهـا را در كندوهاي مجاور قرار داد.
11 - بايد ظروف عسل را از جاهاي مطمئن تهيه نمود و بايد آنهـا را كـاملاٌ شستشو داد. از ظروف كهنه و زنگ زده نبايد استفاده گردد. در صورتي كه زنبوردار ناگزير به استفاده از اينگونه ظروف باشد بايد سـطح آنهـا را مـوم اندود كند.
12 - سطوحي كه با عسل در ارتباط هستند بايد از جنس استيل ضد زنـگ، طروف پلاستيكي مخصوص غذا، شيشه و يـا رنـگهـاي خـوراكي مجـاز باشند و در غير اينصورت سطوح مذكور بايد موم اندود شوند.
13 - براي رنگ آميزي سطوح بايد از رنگهاي خوراكي مجاز استفاده نمود و بعد بايد آنها را با موم پوشاند. عسل را نبايد در ظرف فلزي يا گـالوانيزه كه اكسيده مي شوند (زنگ ميزنند) ذخيره نمود.
14 - ظروف عسل گيري بايد در مقابـل نفـوذ حـشرات و جونـدگان مقـاوم باشند. ظروف عسل گيري بايد فاقد درز و منفذ باشند تـا از سـرقت عـسل توسط زنبورها و نيز از انتشار بيماريها جلوگيري شود.
15 - ابزار و ادوات عسلگيري از قابليت شستـشوي مكـرر بوسـيله مقـادير زياد آب تازه و تميز و داغ برخوردار باشند.

نگهداري عسل و وسايل زنبورداري
1 - عسل را بايد تحت شرايط سرد در ظروف بدون منفذي كـه مـانع از ورود آب و هوا ميشود ذخيره نمود.
2 - عسل را نبايد بمدت طولاني (بيش از 2 سال) ذخيره نمود.
3 -  عسلي كه در حرارت بيش از 43 درجه سانتيگراد گـرم شـده باشـد نبايـد جزو "عسل خام" طبقه بندي و يا برچسب زده شـود؛ زيـرا گرمـا طبيعـت آنزيم هاي عسل را عوض ميكند. همچنين، طبقه بندي رنگ و درجه عـسل ارگانيك بايد كاملاٌ بر اساس اسـتانداردهاي صـنايع عـسل صـورت گيـرد.
براي مثال، عسل ارگانيكي كه به عنوان "عسل گل" طبقه بندي مـي شـود و برچسب ميخورد بايد منحصراٌ با استفاده از فلور گياهي قيد شـده، توليـد گرديده باشد و با انواع ديگر عسل مخلوط نشده باشد.
4 - استفاده از نفتالين بمنظور كنترل "بيد موم" در عسل ذخيره شده و در ساير مواد و ابزارهايي كه در جريان توليد و عمل آوري عسل مورد استفاده قرار مي گيرند، ممنوع است.
5 - سوزاندن گوگرد، تبريد (سردسازي) يا منجمدسازي را از روش هاي مجـاز براي كنترل بيد در انبار دانسته اند.
6 - بايد فهرستي از تاريخ و مقـدار مـواد و لـوازم مـصرفي، تهيـه نمـود. ايـن فهرست، كار گزارش گيري توسط زنبوردار و يا بازرسان مراجع ذيصلاح را تسريع و تسهيل مينمايد و اطلاعـات مـورد نيـاز را در اختيـار آنهـا قـرار ميدهد.

منابع :
اميري ، محمد. 1387 . دانش بومي در زنبورداري. تهران: دفتر خـدمات
تكنولوزي آموزشي، معاونت ترويج و آموزش وزارت جهاد كشاورزي.
2) FAO. (2004). Organic Apiculture, ftp://org/paia/organicag/OA-
16-y4587e.pdfسازمان جهاد كشاورزي استان كهگيلويه و بويراحمد- مديريت هماهنگي ترويج كشاورزي
نگارنده : مهندس محمد اميري